27 Mart 2008 Perşembe

ÇOCUKLAR İÇİN BOYA ÇALIŞMALARI

Okul öncesi eğitimde boya çalışmaları, çocukların el becerileri gelişme aşamasında olduğundan; onların uygulayabileceği araç-gereç ve teknikler seçilerek uygulanır. Çocuğa grup etkinliklerinde teknikler öğretilmeli, çocuğun kendisinin alıp kullanabileceği şekilde araç-gereçler düzenlenmeli ve serbest zaman etkinliklerinde ise, salt yönlendirme yapılmalıdır.

BOYA ÇALIŞMALARINDA ÇOCUKLARIN KULLANABİLECEKLERİ
ARAÇ-GEREÇLER

1. BOYALAR: Pastel boya dışındaki tüm boyalar yapılacak etkinliğe göre öğretmen tarafından seçilerek hazırlanır. En uygunu çocuklar teknikleri öğrendikten sonra; boyalar hazırlanmalı; istediğinde çocuğun kendisinin alabileceği şekilde sınıf düzenlenmelidir.

2. BOYA KAPLARI: Boya kapları yayvan, kolay devrilmeyen nitelikte ve geniş ağızlı olmalıdır. Günümüzde devrildiğinde boya dökülmeyen hokka şeklinde kapaklı boya kapları piyasada satılmaktadır. Boya kapları içindeki rengi gösterecek şekilde şeffaf olmalıdır yada içindeki boyanın renginde olmalıdır. Kırılmayan ve kolay temizlenebilenler tercih edilmelidir.

3. BOYA FIRÇALARI: Her boya kabının içine ayrı ayrı fırça konularak kullanıldığından, yeterli sayıda fırça olmalıdır. Orta kalınlıkta ve kalın fırçalar kullanılmalıdır. Sapları çocuğun tutabileceği nitelikte olmalıdır.

4. KAĞITLAR: Her çalışmanın özelliğine göre kağıt kullanılmalıdır. Bireysel resimlerde resim kağıdı, duvarda yapılan resimlerde geniş ebatlı ambalaj kağıtları kullanılabilir. Genel olarak resim kağıdı tercih edilmelidir. Ancak okul öncesi eğitim kurumlarında yaygın olarak teksir kağıdı yada beyaz dosya kağıdı ekonomik olarak değerlendirilmekte ve kullanılmaktadır. Bireysel çalışmalarda resim kağıdı çok küçük yada çok büyük boyutta olmamalıdır.

5. DİĞER MALZEMELER: Boya çalışmalarında çocukların özgür çalışabilmesi ve öğretmenin müdahale etmemesi için önlük kullanılabilir. Yada çocuğa yıkanabilen, boya lekesi olması sakıncalı olmayan giysiler giydirilmelidir. Kolay temizlenebilen, çocuğun boyuna uygun masalar yada bireysel resim sehpaları kullanılmalıdır. Yerler halı kaplı ise masa yada sehpaların altına muşamba örtü serilmelidir. Ambalaj kağıtları duvara tutturulabileceği gibi, bahçede veya sınıfta çocukların boyunda yapılmış, ayaklı bir panoda aynı amaçla kullanılabilir. Parmak boyası çalışmalarında kullanılabilmesi için pano yıkanabilir özellikli olmalıdır.

BOYA ÇALIŞMALARINDA KULLANILAN TEKNİKLER

Her boya çeşidinde farklı teknikler uygulanır.

1. PASTEL VEYA MUM BOYA İLE ÇALIŞMA TEKNİKLERİ: Çocuk ilk resim çalışmalarında genellikle karalama yapar. Boyanın çocuk için herhangi bir kalemden farkı yoktur. Yaptığı çalışmalar genellikle çizgi şeklindedir.

.ÇİZME VE BOYAMA: 31-36. Aylarda çocuk önüne konan kağıda eline verilen boyayla; kağıdın boyutlarına uymadan, çoğu kez kağıdın dışına taşarak içiçe halkalar çizer. Bazan karalamalar karışıktır. Karalama döneminden şema öncesi devire geçiş arasında bağımsız halkalar çizilir. Çocuk 4 yaşına geldiğinde halkaların insan şekline dönüştüğü gözlenir.Hergün hızlı bir değişme yaşanır. Önce başa gövde eklenir. Baştan çizgi şeklinde kol ve bacaklar çıkar. Çocuk çevresindeki ayrıntıları farkettikçe ayrıntılar resme aktarılır. Genellikle çizgi şeklinde çizilen resimlerin boyutları farkedildikçe resimlerde değişir. Örneğin: kol ve bacaklar iki çizgiyle yapılmaya başlar. Bu aşamadan sonra boyama çalışmaları başlar. Öğretmenin yönlendirmesi de önemlidir. Özellikle 5-6 yaşlarında konunun verilmesi, çocuklarla birlikte yaşanmış çevre gözlemlerinden söz edilmesi, resimde boyanmamış bir yer kalmaması gerektiğinin belirtilmesi yönlendirmedir. 6 yaş grubunda önceden çizilmiş bir resmin taşırmadan boyanması işlemi okuma-yazma çalışmasıdır.
· KAZIMA TEKNİĞİ: Önceden boşluk kalmayıncaya kadar kalın bir tabaka halinde pastel boya yada mum boya ile boyanan (Ayrı renklerde veya aynı renk boyanabilir. Her katman ayrı bir renkte olabilir.) kağıt yüzeyinin bir kürdanla çizgi şeklinde kazınarak resim yapılması tekniğidir. Bu tekniği küçük yaş grupları uygulayamaz.

· KARBON TEKNİĞİ: Tüm yüzeyi hiç boşluk kalmayacak şekilde pastel boya yada mum boya ile boyanan kağıt yüzeyinin üstüne boş bir kağıt konulur. Bir ataçla tutturulur. Boş kağıt üstte kalacak şekilde masanın üstüne konularak kurşun kalem veya tükenmez kalemle çizgi resim yapılır. Boyama çalışmaları da olumlu sonuç vermekle birlikte çocukların uzun süre çalışmasını gerektirdiğinden altı yaş grubunda uygulanabilir.
· TWİST TEKNİĞİ: Küçülmüş mum boya veya pastel boya parçalarının iki kağıt arasında yuvarlanmasıyla resim oluşturulması tekniğidir.
2. SULU BOYA ÇALIŞMA TEKNİKLERİ: Okul öncesi çocukları ilk aşamada hazır sulu boyaları kullanamazlar. Ayrıca bazı teknikler salt öğretmenin hazırladığı boyalarla uygulanabilir ve ekonomiktir.
· SULU BOYA TEKNİĞİ: Çocuklar gerçek sulu boya tekniğini çalışamazlar. Fırçayı bir boya kalemi gibi kullanarak resim yaparlar. Öğretmenin hazırladığı sulu boya özel bir çaba gerektirmez.

· BASKI TEKNİĞİ: Çeşitli malzemelerin oluşturduğu dokulardan yararlanılır. Yüzeye boya sürülerek yada materyal boyaya batırılarak kağıt yüzeyine bastırılır.

· PÜSKÜRTME TEKNİĞİ: Kıvamsız boyanın diş fırçası yada püskürtme pompası ile püskürtülmesidir. Herhangi bir şablon üstüne püskürtülebileceği gibi fon oluşturmak için de kullanılabilir.

· DAMLATMA TEKNİĞİ: Kıvamlı (Şeker boya, kolalı boya, vb.) veya kıvamsız sulu boyanın kuru yada süngerle ıslatılmış kağıt yüzeyine damlatılmasıdır.

· AKITMA TEKNİĞİ: Kağıt yüzeyine damlatılan kıvamlı yada kıvamsız boyanın kağıdın sağa, sola, aşağı, yukarı eğilerek akıtılmasıdır.

· ÜFLEME TEKNİĞİ: Kağıt Yüzeyine damlatılan boyanın değişik yönlerden ince bir boru yardımıyla üflenerek yayılması işlemidir.

· SERPME TEKNİĞİ: Islatılmış kağıt yüzüne toz boya yada şekerin serpilmesi işlemidir.

· KÖPÜRTME TEKNİĞİ: Toz sabun yada deterjana toz boya eklenir. İnce bir boru ile üflenerek köpürtülür. Köpüklerin üstüne kağıt bastırılır.

3. PARMAK BOYASI ÇALIŞMA TEKNİKLERİ: Parmak boyası sulu boyanın muhallebi kıvamında hazırlanmış şeklidir. Çocuklar genellikle elleri ve parmakları ile çalışırlar.

· YAYARAK ÇALIŞMA TEKNİĞİ: Parmak boyası kolay temizlenebilecek bir masa yüzeyine yayılarak çalışılır. Çocuk bu yüzeyde bütün parmaklarını kullanarak resim hazırlar. Yardımcı malzemelerde kullanılabilir. Örneğin: Tarak, vb. Parmak boyası kağıt yüzeyi gibi kullanılır.

· PARMAK BATIRARAK ÇALIŞMA TEKNİĞİ: Özellikle temizlik konusunda problem yaşanan okullarda kolay uygulanabilir bir tekniktir. Çocuklar parmak boyasına parmaklarını bir fırça gibi batırarak kağıt yüzeyine resim yaparlar.

· PASTA HUNİSİ KULLANARAK ÇALIŞMA TEKNİĞİ: Parmak boyası pasta süslemede kullanılan yada köşesi incecik delinmiş bir naylon torbaya konulur. Çocuklar huniyi boya kalemi gibi kullanırlar. Huninin pompası bastırılarak yada naylon torba sıkılarak resim yapılır.

BOYA ÇALIŞMALARINDA DİKKAT EDİLECEK NOKTALAR

Boya çalışmalarında kullanılan teknikler çocuklara birer birer grup etkinliklerinde gösterilerek öğretilmelidir. Öğrenilen tekniği, çocukların serbest zaman etkinliklerinde uygulayabilmesi için gerekli ortam düzenlemesi yapılmalıdır. Kağıtlar, boyalar, diğer boya malzemeleri (Boya kapları, fırçalar, vb.) çocukların ulaşabilecekleri dolap raflarına konulmalıdır. Yer genişse boya çalışmaları için ayrılan masanın üstü de kullanılabilir. Boya çalışmaları öğretmen tarafından; grubun özellikleri ( Yaş grubu, gelişim seviyeleri, eğitim tecrübeleri, ilgi ve yetenekleri) gözönüne alınarak önceden planlanmalıdır. Planda belirtilen araç-gereç önceden hazırlanmalıdır. Seçilen malzeme çocuklara uygun ( Zehirsiz, çocuğun kullanabileceği şekilde hazırlanmış, vb.) olmalıdır.

Çalışma ortamı çocuklara “Kirletme, döktün, üstünü kirlettin, vb.” sözlerle müdahale edilmeyecek Şekilde düzenlenmelidir. Fırçaları, boya kaplarını kullanma çocuklara önceden teknikler öğretilirken; öğretilmelidir. Çocukların üstlerini kirletmeleri istenmiyorsa; ya boyanmasında sakınca olmayan giysiler yada önlük giydirilmelidir. Çalışma masalarının yada sehpaların altına muşamba örtü serilmelidir.

Çocukların malzemeyi seçmesinden, resmi tamamlama aşamasına kadar öğretmen asla müdahale etmemelidir. Ancak çocuk başıboş bırakılmamalı, konu belirtilmelidir. Başladıkları resimi bitirmeleri konusunda yönlendirilmelidirler. Çocuk sıkıldıysa ve resmi yarım bırakmışsa, diğer serbert etkinliklerde bitirmesi için yönlendirilebilir. Çocuklar yeterince kendilerine güvenmiyorlarsa; öğrenim yaşantılarından, çevre gözlemlerinden söz edilebilir. Çalışmalar serbest olmakla birlikte, kuralsız değildir. Kurallara uymayanlar öğretmen tarafından yapıcı ancak kesin bir dille uyarılmalıdır. Öğretmen çocuklardan biri gibi cümle kurmalıdır. Örneğin: “Mavi boyadan aldığımız fırçayı kullandıktan sonra mavi kaba geri koyuyoruz.” Sebep-sonuç ilişkisi de açıklanabilir. “ Mavi boyadan aldığımız boyalı fırçayı bir başka kaba koyarsak, koyduğumuz kaptaki boyanın rengi değişir.” gibi. Çocukların çalışma esnasında temiz ve düzenli çalışmaları kurallar konularak ve kurallara uymaları sağlanarak sağlanabilir. Ancak esnek davranmaya özen gösterilmelidir. Çalışma sonunda çalışılan alan çocuklar tarafından iş bölümü yapılarak temizlenmeli ve bir sonraki çalışmaya temiz bırakılmalıdır.

Çocukların okula başladıkları günden itibaren her çocuk için bir dosya açılmalıdır. Çocukların resimlerine çocukların isimleri ve resmin yapıldığı tarih yazıldıktan sonra tarih sırasına göre resimler bu dosyada toplanmalıdır. Çocukların günlük olarak resimleri incelenerek çocuğun o günkü ruhsal durumu incelenebilir. Ancak dosyanın içindeki resimler baştan sona incelendiğinde çocuğun okula başladığı günden itiberen ulaştığı gelişim seviyesi ölçülebilir.

Çocukların resimleri dosyalanmadan mutlaka sergilenmelidir. Ana-babanın görebileceği okul öncesi eğitim kurumunun girirşindeki pano ve sınıf içindeki panoda sergilenebilir. Çocuklarının tümünün resminin sergilenmesine özen gösterilmelidir.